ΤΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΑΥΜΑ»

ΤΟ  «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΑΥΜΑ»*

Από το βιβλίο του Ν. Σαρρή «ΑΡΧΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, Φιλοσοφία της Κοινωνίας και της Πολιτείας

ως τον Αριστοτέλη – κεφ. ΙΙ  Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Ν. Σαρρή

            Η φιλοσοφική στροφή στην ανθρώπινη σκέψη πραγματώνεται στους Έλληνες ή οι Έλληνες είναι οι πρωτουργοί της Φιλοσοφίας η οποία στον ιστορικό χρόνο φανερώνεται ως δικό τους αποκλειστι­κό δημιούργημα. Και η καμπή που σημειώνεται από και με την αποφασιστικής σημασίας στροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας, αναδεικνύει ταυτόχρονα και τις διαστάσεις της ίδιας της Φιλοσο­φίας, εφόσον τα γενέθλια της συμπίπτουν με την ανάπτυξη όλων ίων στοιχείων του ριπιδίου που συνενώνει το πρωτότυπο πολιτι­σμικό παρελθόν της ελληνικής αρχαιότητας με τη δική μας εποχή. Μαζί με τη Φιλοσοφία και η Πολιτική, η Επιστήμη και οι Τέχνες, η ηθική και αισθητική αντίληψη, η πολύτροπη και ισχύουσα αξιολογία εκτείνονται σε κοινές ρίζες ενός πολιτισμού που διαμορφώ­νουν οι Έλληνες. Όπως παρατηρούσε το 1875 ο Άγγλος νομικός και κοινωνιολόγος Summer Maine, «σ’ αυτόν το μικρό λαό εναπόκειτο να δημιουργήσει την αρχή της προόδου και, με εξαίρεση τις τυφλές δυνάμεις της φύσης, δεν υπάρχει τίποτε στον κόσμο που να μην έχει ελληνική καταγωγή».

ΟΙ ΣΟΦΙΣΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ

H φιλοσοφία μετακομίζει στην πόλη:

ΟΙ ΣΟΦΙΣΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ

των Β. Κάλφα και Γ. Ζωγραφίδη

 Το νέο πρόσωπο της Φιλοσοφίας

Παίρνουμε στα χέρια μας έναν τυπικό πλατωνικό διάλογο και επιχειρούμε να τον διαβάσουμε. Tι εικόνα μάς μεταδίδει; Aς μην βιαστούμε να μιλήσουμε για το φιλοσοφικό νόημα του διαλόγου, ξεχνώντας προς στιγμήν ότι το κείμενο που έχουμε μπροστά μας γράφηκε από τον μεγαλύτερο φιλόσοφο όλων των εποχών, και ας μείνουμε στο σκηνικό και στους πρωταγωνιστές του. Μεταφερόμαστε λοιπόν στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.X., και παρακολουθούμε γνωστά πρόσωπα της εποχής να συζητούν με εντυπωσιακή επιμονή και πάθος για ηθικά και πολιτικά προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα. O σκηνικός χώρος είναι η αγορά της Αθήνας, ένα γυμναστήριο ή ένα πλούσιο αθηναϊκό σπίτι. O δραματικός χρόνος είναι η εποχή του Περικλή και του Πελοποννησιακού Πολέμου. O ένας πρωταγωνιστής είναι σχεδόν πάντοτε ο Αθηναίος φιλόσοφος Σωκράτης και οι συνομιλητές του είναι είτε διάσημοι σοφιστές (ο Πρωταγόρας, ο Γοργίας, ο Ιππίας, ο Θρασύμαχος) είτε σημαντικά πρόσωπα της αθηναϊκής πολιτικής σκηνής (ο Αλκιβιάδης, ο Νικίας, ο Kριτίας, ο Xαρμίδης). Tα θέματα που συζητούνται είναι φλέγοντα ζητήματα της ζωής σε μια οργανωμένη πολιτεία: τι καθορίζει την ηθική συμπεριφορά του ατόμου, ποια είναι η σωστή διαπαιδαγώγηση των πολιτών, ποιο πολίτευμα είναι προτιμότερο, ποια είναι η σημασία των νόμων. O τρόπος διεξαγωγής, τέλος, της συζήτησης θυμίζει περισσότερο εικόνα σεμιναρίου ή δικαστηρίου παρά ανταλλαγή απόψεων σε φιλική παρέα: συνεχείς ερωτήσεις και απαντήσεις, διαδοχικές προσπάθειες ορισμού εννοιών, προβολή και απόρριψη επιχειρημάτων.

Ο ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΗΣ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ο αναθεωρητής Θουκυδίδης

 

Donald Kagan

Το ομώνυμο κεφάλαιο από το έργο του

«ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ Ο ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΗΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ»

 

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΗΣ; ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΘΕΩΡΗΘΕΙ αναθεωρητής ο Θουκυδίδης εφόσον φαίνεται να είναι ο πρώτος που έγραψε ιστορία για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο; Ποιες απόψεις υπήρχαν ήδη ώστε να τις αναθεωρήσει; Κατά μία έννοια, όλοι οι ιστορικοί είναι αναθεωρητές, αφού ο καθένας τους προσπαθεί να συμβάλει σε μια αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το παρελθόν. Όταν χρησιμοποιούμε τον όρο αναθεωρητής, πάντως, γενικά εννοούμε κάτι ριζικότερο: ένας συγ­γραφέας ο οποίος προσπαθεί να αλλάξει τη γνώμη του αναγνώστη κατά τα μέγιστα, προτείνοντας μια ολοκληρωτικά νέα ερμηνεία, η οποία επανεξετάζει εκ βάθρων τον καθιερωμένο τρόπο θεώρησης ενός ζητήματος.