Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

 (αντίστοιχο κεφάλαιο στο έργο της Corinne Coulet

«ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ»

 Λήψη του αρχείου

Η Αθήνα είναι μια ξεχωριστή πόλη του ελληνικού κόσμου. Οι θεσμοί της εξελίχθηκαν με εντελώς πρωτότυπο τρόπο και συχνά χρησίμευαν ως πρότυπο για άλλες πόλεις· άλλωστε είναι πολύ γνωστοί, κατά τον 4ο αιώνα κυρίως. Γι’ αυτό το λόγο διαλέξαμε να μελετήσουμε την πολιτική επικοινωνία στην Αθήνα. Η πόλη αυτή υπήρξε εξάλλου ένα πολύ σημαντικό πνευματικό κέντρο όπου άνθισαν οι νέες ιδέες της εποχής, η ρητορική και η σοφιστική, οι οποίες και σχολιάστηκαν ή επικρίθηκαν εκεί: έπρεπε λοιπόν να ασχοληθούμε και με τον απόηχο αυτών των συζητήσεων. Τέλος, σ’ αυτή την πόλη θα αναλύσουμε τις πιο σκοτεινές όψεις της επικοινωνίας: τη δυσφήμιση, την προπαγάνδα, τη λογοκρισία.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Το κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής επικοινωνίας στην Αθήνα είναι η άμεση συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις που αφορούν το σύνολο της κοινότητας. Αυτή η συμμετοχή ήταν δομημένη και οργανωμένη στους κόλπους τριών μεγάλων θεσμών, της Εκκλησίας του Δήμου, της Βουλής και των δικαστηρίων. Θα προσπαθήσουμε να δούμε, μετά την παρουσίαση αυτών των θεσμών, ποιος ήταν ο ρόλος και ο τρόπος δράσης των πολιτικών σε σχέση με αυτό το σύστημα. Έκαναν εκστρατείες; Πώς μπορούσαν να αποκτήσουν φήμη;

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ἡ γέννηση τῆς πόλης: ἡ ἀνάδειξη τοῦ πολιτικοῦ στοιχείου

 (αντίστοιχο κεφάλαιο στο έργο της Claude Mossé

«Η ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΛΛΑΔΑ»)

Claude Mossé

Στήν προσπάθειά μας νά ἐρευνήσουμε τήν πολιτική ὀργάνωση τοῦ κόσμου τῶν ἐπῶν καί νά φωτίσουμε τά σημεῖα τοῦ κειμένου πού ἀναγγέλλουν τή γέννηση τῆς πόλης, πρέπει νά λάβουμε ὑπόψη ὅτι οἱ περισσότεροι ἥρωες τῆς Ἰλιάδας καί τῆς Ὀδύσσειας εἶναι βασιλιάδες. Πρέπει λοιπόν κατ’ ἀρχάς νά ἀναλύσουμε τή φύση τῆς βασιλείας κατά τούς «ἡρωικούς χρόνους».

  

ΟΙ ΕΚΔΟΧΕΣ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ ΤΗΣ «ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ» ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ

 Αντίστοιχο κεφάλαιο από το βιβλίο του George Steiner

«ΑΝΤΙΓΟΝΕΣ» (σελ. 262-279)

(Ο μύθος της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ στην λογοτεχνία, τις τέχνες και τη σκέψη της εσπερίας)

 

Οι αναγνώστες της ελληνικής τραγωδίας, οι μελετητές, οι θεατράνθρωποι γνωρίζουν ότι ο χορός βρίσκεται από μορφολογική άποψη στην ρίζα και στο κέντρο αυτής της τέχνης[1]. Ο ελληνικός τραγικός χορός αποτελεί όργανο ασύγκριτα εύκαμπτο. Ο ρόλος του στο έργο μπορεί να κυμαίνεται από την πλήρη εμπλοκή ως την αδιαφορία. Οι απόψεις που εκφράζονται από τον χορό μπορούν να εκδιπλώνουν κάθε απόχρωση οξείας αντίληψης ή μυωπίας, ψυχολογικής οξυδέρκειας ή χονδροειδούς τύφλωσης. Ο χορός μπορεί να αλλάξει την ίδια του την φύση κατά την διάρκεια του δράματος (το εντυπωσιακότερο παράδειγμα είναι οι Ευμενίδες του Αισχύλου). Ο χορός, ξεπερνώντας κατά πολύ την όποια περιστρεφόμενη σκηνή ή αψίδα του προσκηνίου, αποτελεί επινόηση που επιτρέπει στον αρχαίο δραματουργό να χειριστεί με ακρίβεια και να τροποποιήσει τις αποστάσεις, τις οπτικές γωνίες μεταξύ του κοινού και του μύθου, μεταξύ του θεατή και της σκηνής. Ο χορός κυριολεκτικά απλώνει τις ρίζες του στην σκοτεινή καθιέρωση των ιεροτελεστικών δραματικών παραστάσεων. Στρέφει, όμως, το βλέμμα του και προς τα εμπρός· πρώτον, στο τμήμα αυτό της πόλεως, από το οποίο στρατολογείται και, κατόπιν, στο κοινό σαν σύνολο, δηλαδή στο πολιτικό σώμα. Έτσι, δρα σαν ένα είδος κινητής γέφυρας, που ο δραματουργός μπορεί να υψώσει ή να κατεβάσει, να συντομεύσει ή να επιμηκύνει κατά βούλησιν, με μετρικά ή χορογραφικά μέσα. Διαμέσου του χορού, ο θεατής μπορεί να συρθεί στην σκηνή ή να αποστασιοποιηθεί από αυτήν μπορεί σχεδόν να εμπλακεί στην σκηνική κατάσταση ή να εμποδιστεί η (απλοϊκή) πρόσβασή του σε αυτήν. Οι πειραματισμοί του εικοστού αιώνα (που στόχευαν είτε στην «συμμετοχή του κοινού», με την τοποθέτηση κρυφά, παραδείγματος χάριν, ηθοποιών στην πλατεία και τα θεωρεία του θεάτρου, είτε στην «αποξένωση του κοινού», όπως ήταν οι αφίσες και οι «αντικειμενικοί» σχολιαστές του Μπρεχτ) είναι απόπειρες πρωτόγονες, σε σύγκριση με την πληθώρα των μορφικών και εννοιολογικών εντυπώσεων που επιτυγχάνονταν διά του χορού στις ελληνικές τραγωδίες. Ο Σοφοκλής εκμεταλλεύεται αριστοτεχνικά αυτήν την πληθώρα[2].

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ

ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

 

Χαρινέλα Τουρνά

 δ.φ .Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

 

Στον τρίτο τόμο του Κορνήλιου Καστοριάδη, Η ελληνική ιδιαιτερότητα με τον τίτλο Θουκυδίδης, η ισχύς και το δίκαιο, που περιλαμβάνει 12 σεμινάρια της περιόδου 1984-5[1] η σκέψη του εξακολουθεί να περιστρέφεται γύρω από ένα θέμα· τη γένεση στην Ελλάδα μιας ατέρμονης διερώτησης για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη, και την εμφάνιση κοινωνιών οι οποίες αμφισβητούν ανοιχτά τον εαυτό τους-, ζήτημα το οποίο τον απασχολεί από τη δεκαετία του 1970[2].

Ο Καστοριάδης διακρίνει στην αθηναϊκή δημοκρατία ένα σπέρμα, μια καταγωγή, όπως θα έλεγε ο Walter Benjamin, με την έννοια ότι υπήρξε η πρωταρχική εκδήλωση μιας Ιδέας, εγγεγραμμένης στο «γίγνεσθαι» της και ταυτοχρόνως διαρκώς επίκαιρης. Αντίθετα από το παραδειγματικό το οποίο προκαλεί τη μίμηση και την αναπαραγωγή, το εν σπέρματι αποκαλύπτει δυνατότητες που άλλοτε πραγματοποιούνται, άλλοτε μένουν σε δυνητική κατάσταση και άλλοτε λησμονούνται, πάντοτε όμως αναδύονται δια μέσου των αιώνων, κάθε φορά μέσα στη μοναδικότητά τους. Και ακριβώς αυτή η μοναδικότητα της Αθήνας, σε σχέση με τις άλλες πόλεις που γνώρισαν τη δημοκρατία, η ιδιορρυθμία της αλλά και η κρίση την οποία γνώρισε στο τέλος του 5^ου αιώνα, όλα αυτά μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τις δυνατότητες που κυοφορεί η δημοκρατική ιδέα. Βεβαίως, στο λόγο του Περικλή ο Θουκυδίδης δεν μιλά για δημοκρατία, αλλά για το «πολίτευμα το οποίο ονομάζουμε δημοκρατία» σαν να επιδίωκε να διατηρήσει η Αθήνα τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της[3]. Και ο Καστοριάδης τον ακολουθεί κατά πόδας. Θεωρεί ότι η «αθηναϊκή αυτονομία είναι ένα έργο το οποίο ανάγεται στη δημοκρατία, όπως ο Άμλετ είναι ένα έργο το οποίο ανάγεται στο τραγικό θεατρικό στοιχείο χωρίς να καλύπτουν από μόνα τους όλες τις δημοκρατικές ή τραγικές δυνατότητες»[4].

ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ

Βάσσες και Επικούρειος Απόλλωνας

 

Συντάκτης: Ολυμπία Βικάτου, αρχαιολόγος

© Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού

«Εδώ μπορείς να υπάρξεις»

Εντυπωσιασμένος από τη γοητεία του αρχαιολογικού χώρου των Βασσών ο εξαιρετικός σκηνοθέτης Jean-Daniel Pollet, μόλις τον ανακάλυψε βρήκε ένα υπαρξιακό καταφύγιο λέγοντας «Εδώ μπορείς να υπάρξεις». Χαρακτήρισε τον τόπο ως άκρον άωτον της μαγείας και για μια δεκαετία τον θεωρούσε το κέντρο του κόσμου. Τον επισκέφθηκε πολλές φορές και τρεις ταινίες του έχουν αναφορές στο ναό του Επικούριου Απόλλωνα. Η μία από αυτές «Βάσσες» είναι αφιερωμένη στο ναό. Πρόκειται για ένα κινηματογραφικό ποίημα. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει περιγράψει ως εξής τη σχέση του με τις Βάσσες:

« Πρωτοείδα το ναό των Βασσών κάνοντας το γύρο της Μεσογείου. Πρέπει λοιπόν να πω γιατί έφυγα, γιατί έκανα αυτόν το γύρο. Είχα επισημάνει το ναό σε μια λιθογραφία (όχι φωτογραφία) κάποιου βιβλίου, γιατί έγραφε ότι ήταν ο μόνος κτισμένος στα υψώματα της Πελοποννήσου και χωρίς θέα στη θάλασσα. Έγραφε, επίσης, ότι αυτός ο ναός ήταν το τελευταίο έργο του αρχιτέκτονα του Παρθενώνα. Αυτό το έργο, μέσα στις μικροσκοπικές του διαστάσεις σε σύγκριση με τον Παρθενώνα, δίνει την εντύπωση κάποιου που γέρασε, που δεν έχει πια αλαζονεία, που σχεδόν δεν είναι πια Έλληνας, αλλά ξέρει μόνο να κτίζει σαν Έλληνας. Άλλωστε, οι πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν για να κτιστεί αυτός ο ναός, εξορύχθηκαν απ’ αυτήν εδώ την ίδια περιοχή• βλέπει κανείς καλά ότι είναι γκρίζες σαν τις άλλες που είναι τριγύρω.