ΗΡΩΕΣ ΚΑΙ ΘΕΟΙ στον Σοφοκλή

ΗΡΩΕΣ ΚΑΙ ΘΕΟΙ* (στον ΣΟΦΟΚΛΗ)

   (αντίστοιχο κεφάλαιο στο έργο του  R. P. Winnington – Ingram

«ΣΟΦΟΚΛΗΣ – ερμηνευτική προσέγγιση»)

 Λήψη του αρχείου

 Ο καθηγητής Bernard Knox, στη μονογραφία του με τίτλο The heroic temper (Η ηρωική ψυχοσύνθεση), μελέτησε βασικούς χαρακτήρες δραμάτων τού Σοφοκλή με μεγάλη δεξιοτεχνία και κατόρθωσε, κυρίως με προσεκτική εξέταση της γλώσσας που χρησιμοποιούν και που χρησιμοποιείται γι’ αυτούς, να φέρει στο φως ένα σύνολο από διακριτικά γνωρίσματα, τα οποία είναι κοινά σε όλους τούς Σοφόκλειους χαρακτήρες. «Τέτοιος είναι», γράφει ο Knox (ό.π., σελ. 44), «ο παράξενος και φοβερός χαρακτήρας που, σε έξι από τις τραγωδίες τού Σοφοκλή,[1] δεσπόζει στη σκηνή. Αμετακίνητος στην απόφασή του, από τη στιγμή που την έλαβε, αδιάφορος μπροστά σε εκκλήσεις, πειθώ, μομφές και απειλές, απτόητος από τη σωματική βία, ακόμα και από την έσχατη μορφή βίας, τον θάνατο, ολοένα και πιο πεισματικός, καθώς ο κλοιός τής απομόνωσης του σφίγγει, μέχρι που ο ήρωας δεν έχει πια κανέναν να μιλήσει εκτός από το αδιάφορο φυσικό τοπίο γύρω του, γεμάτος πικρία για την ασέβεια και τον χλευασμό εκ μέρους των συνανθρώπων του προς ό, τι αυτοί θεωρούν ως αποτυχία, προσεύχεται για εκδίκηση και καταριέται τους εχθρούς του, προσμένοντας τον θάνατο ως προβλέψιμη κατάληξη της αδιαλλαξίας του». Τα χαρακτηριστικά αυτά εκδηλώνονται μέσα σε ευρύτερες καταστάσεις, και σε σχέση με άλλους ανθρώπους^– άρα, <5,τι οι ήρωες πράττουν και ό, τι υφίστανται, φωτίζει όχι μόνο τους ίδιους αλλά και έναν ολόκληρο κόσμο – τον δικό τους κόσμο κι ίσως τον κατ’ εξοχήν κόσμο. Έστω και αν αυτός ο κατ’ εξοχήν κόσμος, που διέπεται από τους θεούς, είναι ένας και είναι ο ίδιος, οι δικοί τους κόσμοι – περιστάσεις και σύντροφοι – διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους, ώστε, όσο και αν οι αντιδράσεις τους μπορεί να μοιάζουν σε κάποια θεμελιακά σημεία, κάθε γενίκευση γίνεται παρακινδυνευμένη. Στο κάτω-κάτω, ο Σοφοκλής έγραφε μεμονωμένα έργα για συγκεκριμένα θέματα, κι όχι μία σειρά από υποδειγματικές ενσαρκώσεις τού ηρωικού χαρακτήρα, μολονότι ο τρόπος με τον οποίο πραγματευόταν τον ηρωικό χαρακτήρα καθοριζόταν, ώς ένα βαθμό, από μία ορισμένη -και, απ’ ό, τι φαίνεται, αξιοσημείωτα σταθερή- κοσμοθεωρία.